- Một số quan điểm dạy và học kế toán trên thế giới
Cho đến nay, có rất nhiều nghiên cứu nói về quan điểm dạy và học kế toán trên toàn thế giới. Nghiên cứu của Rebele (1995) cho thấy sinh viên ngành kế toán có xu hướng đánh giá các kỹ năng chuyên môn và giao tiếp cao hơn các kỹ năng khác. Tuy nhiên, các nghiên cứu khác lại chỉ ra rằng việc phát triển các kỹ năng chung của sinh viên là cần thiết cho sự thành công trong sự nghiệp. Hurt (2017) đề cao các kỹ năng cơ bản hơn là các định hướng về chuyên môn. Ông cho rằng kỹ năng về phân tích đánh giá của kế toán trong tương lai sẽ là kỹ năng quan trọng nhất. Schmidt, Green và Madison (2019) đã khảo sát 122 kế toán quản trị ở các tổ chức khu vực Bắc Mỹ nơi lượng người đăng ký học ngành kế toán nhiều nhất. Kết quả cho thấy kỹ năng về giao tiếp, đặc biệt là kỹ năng viết được đánh giá là quan trọng và có giá trị nhất trong các chương trình giảng dạy của ngành kế toán.
Kavanagh và công sự (2019), nhấn mạnh về khả năng có thể nghe và hiểu nhu cầu của khách hàng là kỹ năng cần thiết nhất trong giao tiếp. Kế toán viên không còn đơn thuần là thực hiện các nhiệm vụ cung cấp thông tin như ghi sổ kế toán và phân tích dữ liệu mà họ sẽ là cố vấn về thông tin. Jones, G. & Abraham 2018 kết luận các kế toán trong tương lai phải là những nhà tư tưởng, nhà chiến lược lành nghề và là các thành viên trong một đội.
Milner và Hill (2018) cũng đã phát hiện ra rằng một số học viện kế toán trong chương trình của mình không có chỗ cho các kỹ năng phát triển do việc đáp ứng các quy định, các nghiên cứu về kế toán và đào tạo ra các kế toán chuyên nghiệp. Tuy nhiên, kinh nghiệm cho thấy nhiều sinh viên năm đầu tiên không có các chiến lược học tập thích hợp hoặc có các kỹ năng cần thiết để đối phó với tính chất cạnh tranh của ngành kinh doanh và các nguyên tắc của kế toán Jackling 2005 cho rằng các mô hình nhấn mạnh đến khả năng ghi nhớ và hồi tưởng thực tế được xem là kém khả thi trong giảng dạy kế toán dẫn đến sự thụ động của sinh viên. Tempone & Martin 2023 cũng chỉ ra sự khó khăn của việc áp dụng lý thuyết vào thực tiễn.
Stoner và Milner (2023) chỉ ra việc đào tạo kế toán cần phải có mối quan hệ chặt chẽ với các bên liên quan để chẩn bị cho các sinh viên tốt nghiệp có cơ hội học hỏi và thành công trong sự nghiệp.
- Một số đề xuất nhằm nâng cao chất lượng dạy và học
Để tìm ra một mô hình, phương pháp giảng dạy phù hợp với chương trình cao đẳng nói chung và chuyên ngành kế toán nói riêng là một việc rất khó. Tuy nhiên, đây là một yêu cầu thực tế khách quan nhằm tạo ra nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của xã hội.
Theo bản thân tác giả, để nâng cao chất lượng đào tạo không chỉ nằm ở vấn đề đồi mới phương pháp giảng dạy của giảng viên mà bên cạnh đó cần phải nâng cao nhận thức học tập của sinh viên và việc giảng dạy cần phải gắn với thực tế, dựa trên nhu cầu của doanh nghiệp, của xã hội.
Về đặc điểm ngành học thì kế toán là một ngành học khó vì ngoài phần cứng là người dạy và người học phải tuân thủ theo đúng quy định, văn bản luật của chế độ kế toán hiện hành thì phần mềm chính là sự thay đổi liên tục của các quy định văn bản này. Do đó, giảng viên và sinh viên phải thường xuyên theo dõi, nắm bắt được những thay đổi của các quy định, văn bản luật này để điều chỉnh việc dạy và học cho phù hợp với những thay đổi trên. Vì vậy, giảng viên cần áp dụng phương pháp giảng dạy tích cực, phù hợp cho từng môn học sao cho phát huy tích cực các hoạt động tích cực của người học mà không phải chỉ phát huy tính tích cực của người dạy. Sau đây là một vài góp ý của tác giả trong vấn đề nâng cao chất lượng đào tạo nói chung và của chuyên ngành kế toán nói riêng:
Về phía giảng viên:
Thứ nhất, Giảng viên cần phải được làm qua công việc thực tế của kế toán, hoặc ít nhất phải nắm vững những vấn đề mà thực tế doanh nghiệp đang thực hiện, đang khúc mắc. Phải nắm chắc quy trình làm việc cũng như các chứng từ, sổ sách sử dụng trong các phần hành kế toán.
Thứ hai, giảng viên phải đóng vai trò hướng dẫn sinh viên trong việc tìm kiếm, thu thập thông tin thông qua các tài liệu tham khảo như sách, báo, tạp chí, website…Ngoài ra, giảng viên nên đầu tư xây dựng hệ thống câu hỏi về môn học, nêu vấn đề bắt buộc sinh viên phải nghiên cứu và chuẩn bị kỹ trước khi lên lớp. Sau khi nghiên cứu kỹ các câu hỏi, vấn đề mà giáo viên đặt ra thì việc truyền đạt kiến thức giữa người dạy và người học mới có thể tiến hành thông suốt và nhanh chóng. Công việc chuẩn bị trước các câu hỏi ở nhà sẽ giúp cho sinh viên tiếp cận lý thuyết theo hướng chủ động chứ không mang cảm giác bị truyền đạt, thụ động. Ví dụ, đối với học phần Nguyên lý kế toán là học phần cơ bản, đầu tiên của cả chuyên ngành. Những khái niệm mà học phần này đưa ra có thể rất mới mẻ và khó hình dung cụ thể. Giảng viên có thể giúp sinh viên hình dung ra công việc của kế toán thông qua các ví dụ thực tế về các khái niệm như công cụ, vật liệu, tài sản cố định, sổ sách, chứng từ, báo cáo của một doanh nghiệp cụ thể để minh họa….
Thứ ba, giảng viên cần tổ chức thảo luận, thuyết trình nhóm để nâng cao các kỹ năng về giao tiếp, trình bày, tổ chức và giải quyết vấn đề. Để áp dụng hiệu quả phương pháp này, đòi hỏi giáo viên phải phân bổ số lượng sinh viên trong các nhóm và hướng dẫn sinh viên phân chia công việc trong nhóm hợp lý. Giảng viên phải theo dõi và nắm được công việc của các nhóm cũng như của cá nhân trong các nhóm để đảm bảo các thành viên đều có sự đóng góp trong công việc của nhóm.
Thứ tư, có thể xây dựng phương pháp dạy dựa vào tình huống như giảng viên có thể thiết kế các tình huống gắn liền với thực tế công việc. Muốn thực hiện được điều này, giảng viên cần có nhiều kinh nghiệm, cần có sự giúp đỡ của các doanh nghiệp để có thể đưa các tình huống có thật tại doanh nghiệp vào giảng dạy, xây dựng một hệ thống các bài tập và tình huống có thể áp dụng vào thực tế công việc của kế toán viên.
Về phía nhà trường, khoa:
- Xây dựng quan hệ chặt chẽ với các công ty, doanh nghiệp, hợp tác xã, sở ban ngành... và mời họ tham gia vào công tác xây dựng, đánh giá, phản biện chương trình đào tạo, xây dựng chuẩn đầu ra cho ngành học, khuyến khích các đơn vị này tạo điều kiện cho sinh viên thực hành, thực tập, tiếp cận thực tế với công việc thay vì nhận được số liệu, báo cáo cho sẵn khi sinh viên đi thực tập cuối khóa.
- Thu thập thông tin phản hồi từ các tổ chức đã tuyển dụng sinh viên, cùng với các tổ chức này thường xuyên tổ chức các chương trình hướng nghiệp giúp sinh viên định hướng được công việc, nghề nghiệp tương lai của mình.
- Cập nhật và cải tiến giáo trình thường xuyên, biên soạn và xuất bản dưới dạng sách để tránh trường hợp sinh viên mua nhầm tài liệu phô tô mà những tài liệu này chưa được cập nhật theo chế độ.
- Tạo sân chơi chuyên ngành nhiều hơn cho sinh viên, giúp sinh viên tiếp cận với các vấn đề thực tiễn, tăng cường tính bạo dạn cho sinh viên trong lĩnh vực giao tiếp ứng xử.
Về phía sinh viên:
- Lựa chọn và đọc tài liệu:
Đầu tiên phải xác định cho được tài liệu cần tìm là gì? Tài liệu đó có thể do giảng viên cung cấp, tìm mượn ở thư viện, mua hoặc tìm trên internet... Người học cần xác định được, tài liệu mà mình tìm được có còn phù hợp với chương trình học, phù hợp với chế độ kế toán hiện hành không? Năm xuất bản có gần với thời điểm học không? Và tài liệu này là tài liệu chính thống hay tài liệu trôi nổi được lưu hành dưới dạng các tập tin không có nguồn gốc hoặc là các tài liệu phô tô. Việc xác định này vô cùng quan trọng, điều này giúp định hướng và không đi sai lệch trong quá trình học cũng như làm bài thi và áp dụng vào công việc sau này.
- Ghi nhớ: Để nắm được kiến thức của từng chương, việc đầu tiên các người học phải xem qua tên chương, mục tiêu từng chương, các tiêu đề lớn nhỏ, những chỗ gạch chân, in nghiêng hoặc in đậm cùng các thuật ngữ quan trọng. Nên dùng viết highlight đánh dấu những ý chính, những chỗ được cho là quan trọng hoặc chưa hiểu rõ. Các học phần chuyên ngành kế toán bao giờ cũng có tính kế thừa thì cần nắm vững nguyên lý và kiến thức của các học phần trước đó.
- Học trên lớp: Tầm quan trọng của người dạy luôn được khẳng định từ ngàn xưa “Không Thầy đố mày làm nên”. Vì vậy, dù có là một sinh viên xuất sắc thì người học cũng cần tham gia các buổi học trên lớp. Để nghe giảng đạt hiệu quả nhất điều kiện tiên quyết là phải chuẩn bị trước ở nhà như đọc trước tài liệu, trả lời các câu hỏi giáo viên đặt ra một cách kỹ lưỡng, đặt ra những câu hỏi về vấn đề còn thắc mắc khi đọc tài liệu mà khi lên lớp giảng viên không làm bạn thỏa mãn. Trong quá trình nghe giảng, các người học cần ghi chú nhanh những phần quan trọng, những kiến thức mở rộng và cập nhật mà giảng viên cung cấp thêm.
- Phương pháp tự rèn luyện Người học cần ôn tập lại kiến thức đã được học, đã đọc: sau giờ học trên lớp, phải đầu tư thời gian cho việc học, vì học theo tín chỉ nên số giờ tự học ở nhà chiếm phần lớn thời lượng học. Người học phải biết sắp xếp thời gian học một cách hợp lý và hiệu quả. Cần xem lại các ví dụ mà giảng viên đã đưa ra trên lớp và tập giải lại để nắm được nguyên tắc và cách hạch toán. Tiếp đó, nên lựa chọn bài tập và làm bài tập theo từng cấp độ từ dễ đến khó, từ cơ bản đến nâng cao và có thể tự tập đánh giá lại kết quả lao động của mình sau khi hoàn thành.
Tài liệu tham khảo:
Rebele, JE 1995, 'An examination of accounting students' perceptions of the importance of communication skills in public accounting', Issues in Accounting Education, no. 3, p. 41.
Schmidt, J, Green, B & Madison, R 2009, 'Accounting department chairs’ perceptions of the importance of communication skills', Advances in Accounting Education: Teaching and Curriculum Innovations, p. 151.
Stoner, G & Milner, M 2020, 'Embedding generic employability skills in an accounting degree: Development and impediments', Accounting Education: An International Journal, vol. 19, no. 1, pp. 1-16.
Tempone I. & Martin E. (2023) Iteration between theory and practice as a pathway to developing generic skills in accounting, Accounting Education: an international journal, 12 (3), 227 - 244.
http://www.artid:493:Doi-moi-cong-tac-dao-tao-ke-toan-Kiem-toan-trong-dieu-kien-hoi-nhap-kinh-te.html